اگر نام بیت کوین را شنیده باشید، بدون شک با نام بلاکچین هم آشنایی دارید. بلاکچین یک تکنولوژی جدید است که بیت کوین بر پایه‌ی آن کار می‌کند. این تکنولوژی سال‌ها قبل از رمزارزها و ارزهای دیجیتال ارائه شده است؛ اما بیت کوین آن را به جهان معرفی و افراد زیادی را با ویژگی‌های آن آشنا کرد. با این حال، ارز دیجیتال تنها یکی از کاربردهای انواع شبکه های بلاک چین است. این فناوری نوظهور کارایی‌‌هایی بسیاری دارد و در زمینه‌های مختلف می‌توان از آن بهره برد.

بلاکچین چیست؟

در یک تعریف کلی، بلاکچین یک دفتر کل توزیع شده برای ثبت اطلاعات است که اساس کار آن بر پایه‌ی تمرکز‌زدایی و شفافیت است. بلاکچین ‌(Blockchain) از دو بخش بلاک (Block) و چین (Chain) بتشکیل شده و معنی کلی آن، “زنجیره بلاک‌” است.

بلاکچین را می‌توان یک پایگاه داده یا یک پلتفرم برای ثبت اطلاعات دانست که هیچ نهاد یا مسئول مرکزی ندارد. اطلاعات بر روی این سیستم بر‌خلاف سرورهای سنتی و مرسوم امروزی، میان تمام اعضای شبکه پخش می‌شود. این تکنولوژی با استفاده از فناوری رمزنگاری امکان تقلب، سانسور، حذف و تغییر هر اطلاعاتی که در این بستر ثبت می‌شود را غیر‌ممکن می‌سازد.

به‌طور کلی بلاکچین‌ها بر پایه‌‌ی سه رکن اساسی کار می‌کنند؛ تمرکز‌زدایی و توزیع اطلاعات، شفافیت و تغییرناپذیری. همچنین الگوریتم اجماع، ساز و کاری جدانشدنی از این فناوری است. با این حال، تکنولوژی بلاکچین فقط به یک شکل واحد ارائه نمی‌شود و انواع مختلفی دارد که هر‌ یک تفاوت‌هایی با نسخه‌ی اصلی دارند.

انواع بلاکچین

– بلاک چین عمومی (Public Blockchain)

یک بلاک چین عمومی بی‌نیاز از مجوز است، به این معنی که کاملاً غیرمتمرکز بوده و هر کسی می‌تواند در آن شرکت کند. یعنی هر کاربری که به اینترنت متصل باشد می‌تواند به عنوان یک نود (گره) مجاز به این نوع بلاک چین دسترسی داشته باشد، دانلود کند و به آن بپیوندد. تمام نود‌های درون بلاک چین عمومی از حقوق برابر برای دسترسی و تعامل با شبکه برخوردارند. این نوع بلاک چین اغلب برای تبادل و استخراج ارزهای دیجیتال استفاده می‌شود. گسترده‌ترین الگوریتم‌های اجماع مورد استفاده در بلاک چین‌های عمومی، اثبات کار و اثبات سهام هستند.

کاربردهای بلاک چین عمومی

• رأی‌گیری: دولت‌ها می‌توانند از یک بلاک چین عمومی برای انتخابات استفاده کرده و از باز بودن و قابل اعتماد بودن آن اطمینان حاصل کنند.
• جذب سرمایه: کسب‌وکارها یا طرح‌های نوآورانه می‌توانند از بلاک چین عمومی برای بهبود شفافیت و اعتمادسازی استفاده کنند.

– بلاک چین خصوصی (Private Blockchain)

یک بلاک چین خصوصی نیاز به مجوز دارد، به این معنی که فقط برخی افراد مجاز به شرکت در آن هستند. این نوع بلاک چین توسط یک شرکت یا سازمان کنترل می‌شود که تعیین می‌کند به چه کسی اجازه دسترسی داده ‌شود و دسترسی خواندن و نوشتن را برای کاربران مجاز در شبکه امکان‌پذیر می‌کند.

بلاک چین خصوصی مشابه یک شبکه بلاک چین عمومی به صورت همتا به همتا و غیرمتمرکز است، اما در مقایسه بسیار کوچکتر است. بلاک چین‌های مجوزدار و بلاک چین‌های تجاری دو اصطلاح دیگر برای بلاک چین خصوصی هستند.

کاربردهای بلاک چین خصوصی

• مدیریت زنجیره تأمین: یک بلاک چین خصوصی می‌تواند برای مدیریت زنجیره تأمین یک شرکت استفاده شود.
• مالکیت دارایی: می‌تواند برای ردیابی و تأیید دارایی‌ها استفاده شود.
• رأی‌گیری داخلی: انتخابات داخلی با بلاک چین خصوصی نیز امکان‌پذیر است.

– بلاکچین کنسرسیوم

بلاکچین کنسرسیوم (Consortium Blockchain) نیمه غیر‌متمرکز است. این بلاکچین‌‌ها زمانی بسیار کاربردی هستند که چند سازمان یا شرکت، قصد شراکت و همکاری با یکدیگر را دارند. آن‌‌ها می‌توانند در این بستر یک فضای مشترک ایجاد کنند و به‌راحتی اطلاعات را در امنیت کامل با یکدیگر به اشتراک بگذارند.

به‌طور کلی اختیارات، وظایف و همه‌ی قوانین الگوریتم اجماع در بلاکچین کنسرسیومی میان نودها متفاوت است و با توجه به صلاح‌دید رؤسای گروه مشخص می‌شود.

گروهی در این فضا که گروه اعتبارسنج نام دارند؛ وظیفه تایید تراکنش‌ها و تغییرات را بر عهده دارند. تعداد محدود اعتبارسنج‌ها سبب شده قوانین در این بلاکچین منعطف‌تر و قابل تغییر باشد.

شفافیت و عدم شفافیت داده‌ها در این مدل از انواع بلاکچین عموماً توسط مدیران گروه مشخص می‌شود. آن‌ها اجازه دسترسی به اطلاعات داخل بلاک‌ها را با مجوز مخصوص برای کسانی که صلاح بدانند، صادر می‌کنند.

• امنیت بالا و مقیاس‌پذیری بیشتر نسبت به بلاکچین عمومی دارد.
• کارایی بیشتری نسبت به بلاکچین‌‌های عمومی دارد.
• شفافیت اطلاعات در آن به‌طور کامل نیست.
• مقررات بر روی روند کلی کار سیستم بسیار تأثیر‌گذارند.
• حریم خصوصی نودها مانند بلاکچین عمومی محفوظ نیست.

– بلاکچین هیبرید

نوع دیگری از انواع بلاکچین نیز وجود دارد که ترکیبی از بلاکچین‌‌های عمومی و خصوصی است و به آن بلاکچین هیبریدی (Hybrid Blockchain) می‌گویند.

بلاکچین هیبرید از مزایای هر دو نوع این بلاکچین‌ها بهره برده و معایب را به حداقل رسانده است. در این نسخه، اجازه‌ی عضویت با دستور مسئول کنترل کننده‌ی آن صادر می‌شود و میزان اجازه‌ی فعالیت در شبکه نیز با همین روش مشخص می‌شود. ورود به این شبکه برای عموم آزاد نیست.

مسئولین بلاکچین هیبرید در بازه‌ی زمانی خاص می‌توانند مشخص کنند که تراکنش‌ها و فعالیت‌‌های دیگر بر روی شبکه نمایش داده شود یا خیر.

• نیاز به علنی کردن حتمی داده‌‌ها در این شبکه نیست.
• قوانین با توجه به نیاز قابل تغییر هستند.
• بلاکچین هیبرید از حمله ۵۱ درصدی در امان است.
• مقیاس‌پذیری بهتری نسبت به بلاکچین عمومی دارد.
• حریم خصوصی نودها در این شبکه حفظ می‌شود.

نقاط مشترک انواع بلاکچین‌ها

• در تمام نسخه‌های ارائه شده‌ی بلاکچین، داده‌‌ها قابل حذف و تغییر نیستند (به‌دلیل استفاده از توابع هش رمزنگاری در ایجاد بلاک جدید).
• هر ۴ نسخه از انواع بلاکچین از قوانین الگوریتم اجماع پیروی می‌کنند.
• نودها در تمام بلاکچین‌ها باید یکایک تغییرات، فعالیت‌ها و تراکنش‌ها را تایید کنند.